ELÜS Piyasasında Arpa, Buğday, Çavdar, Çeltik, Fındık, Mercimek, Mısır, Nohut, Pamuk, Soya Fasulyesi, Ayçiçeği tohumu, Fasulye, Kabuklu Antep Fıstığı, Kuru Kayısı, Tritikale, Yulaf ve Zeytin’e dayalı olarak çıkarılan ELÜS’ler işlem görmektedir.

ISIN kodları, ulusal ve uluslararası sermaye piyasası işlemlerine söz konusu menkul kıymet işlemlerinin tam otomasyon ortamında gerçekleştirilmesi için menkul kıymetlere uluslararası standartlara uygun olarak, Türkiye’yi temsilen ilk iki harfi “TR” olmak kaydı ile toplam 12 haneden oluşacak şekilde tanımlanan yegane uluslararası menkul kıymet tanımlama kodudur.

ELÜS’lerin alım-satım işlemleri, ÜPAK internet ve mobil şube uygulamaları üzerinden yatırımcılar tarafından aracı olmaksızın doğrudan emir girme yoluyla gerçekleştirilecektir. TÜRİB’de ELÜS alım satımı gerçekleştirmek isteyen tüm yatırımcıların işlem yapmaya başlamadan önce bir ÜPAK'a başvurarak gerekli tüm bilgi ve belgelerle kayıt altına alınması ve TÜRİB Merkez ÜPAK gibi Takas Merkezi Üyeleri’nden birinde yatırım hesabı açması zorunludur.

Çiftçiler de dahil tüm mudilerin ve yatırımcıların Akdeniz ÜPAK sistemine kaydı, Akdeniz ÜPAK ve acentesi sıfatıyla hizmet veren ticaret borsaları tarafından yapılmaktadır.

Yatırımcıların ELÜS Piyasasında yapmış oldukları işlemlerin takası İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş. tarafından gerçekleştirilecek olup, yatırımcıların satın alacakları ELÜS’lere ilişkin bedeli hesaplarına alım emrini sisteme girmeden önce yatırması esastır. Aynı şekilde, yatırımcıların satacakları ELÜS’leri satış emrini sisteme iletmeden önce hesaplarında hazır bulundurmaları esastır.

AKDENİZ ÜPAK’da ELÜS’ler üzerinde resmi tatil günleri haricinde hafta içi tam çalışma günlerinde 10:00-13:00 ve yarım çalışma günlerinde ise 10:00 – 11:00 saatleri arasında işlem yapmak mümkündür.

Birden fazla aracı kurum/bankada yatırım hesabınız olması durumunda, Akdeniz ÜPAK acenteleri tarafından tarafınıza doldurtulan formda her bir aracı kurum/bankada yer alan ve ELÜS işlemlerinde kullanmak istediğiniz hesaplarınızın hepsinin beyan edilmesi gerekmektedir. Kayıt sırasında beyan edilmeyen aracı kurum/banka hesaplarınızdan Akdeniz ÜPAK’da işlem yapamayacağınızı önemle hatırlatırız.

Akdeniz ÜPAK’ta işlem yapmanız için noterden “Akdeniz ÜPAK ‘ta alım-satım işlemi yapabilir” ibaresinin yer aldığı vekaletname düzenlenmesi gerekmektedir.

Not: Tüzel kişilerde, tüzel kişiliğin hak ehliyetinin tamamını kapsayıcı genel vekaletname ile işlem yapılması mümkündür.

Tüzel kişi olarak Akdeniz ÜPAK’ta işlem gerçekleştirebilmeniz için;

1. Şirketiniz anonim şirket ise; yönetim kurulu kararı,
2. Şirketiniz limited şirket ise; müdürler kurulu kararı,
3. Şirketiniz şahıs şirketi ise, şahsın kendi imzası,

gerekmekte olup, söz konusu karara yetkili kişilerce alındığını gösterir imza sirküleri eklenmelidir.

ÜPAK'lara kayıt olmak isteyen yatırımcıların lisanslı depolara ürün bırakmış olması zorunluğu bulunmamaktadır.

ELÜS alım satımı gerçekleştirmeyen lisanslı depoların Akdeniz ÜPAK acentelerine mudi veya yatırımcı olarak kaydolma zorunluluğu bulunmamaktadır.

Yatırımcılar Akdeniz ÜPAK acentesi sıfatıyla hizmet veren ticaret borsalarına kayıt olduktan sonra Akdeniz ÜPAK sistemine kaydettirdikleri cep telefonlarına kullanıcı adı ve şifre gelir. Yatırımcılar, Akdeniz ÜPAK internet sitesinde yer alan Akdeniz ÜPAK İşlem Platformuna kullanıcı adı ve şifre ile giriş yaparak ELÜS alım satım işlemi gerçekleştirmeye başlayabilirler.

Akdeniz ÜPAK yatırımcı kayıtları için ücret talep etmemektedir ve Akdeniz ÜPAK acentelerinin yapmış oldukları yatırımcı kayıtlarından ücret alma yetkisi bulunmamaktadır.

Yatırımcılar, herhangi bir aracı kurum/bankada yatırım hesabı açtıklarında, kendilerine MKK sicil numarası tanımlanır. Söz konusu durum lisanslı depoda ürünü bulunan ve bulunmayan yatırımcılar açısından farklılık göstermemektedir.

ELÜS İşlem Sonuç Belgesi’ni almak için Akdeniz ÜPAK sistemine giriş yapmanız gerekmektedir. İşlem adımları şu şekilde olacaktır:

1. Akdeniz ÜPAK Sistemi'ne Giriş Yapın: Sisteme giriş için öncelikle Akdeniz ÜPAK’ın resmi web sitesine (https://web.akdenizupak.com.tr/) gidin ve kullanıcı adı ve şifrenizle giriş yapın.
2. Raporlarım Menüsüne Erişin: Giriş yaptıktan sonra, ana menüde yer alan “Raporlarım” sekmesine tıklayın.
3. Rapor Türü Seçimi: "Raporlarım" menüsünde, rapor türleri arasında “ELÜS İşlem Sonuç Belgesi” seçeneğini bulun.
4. Tarih Belirleyin: Belgenin hangi tarihe ait olduğunu seçin.
5. Raporu Görüntüleyin veya İndirin: Belirtilen tarihe ait ELÜS İşlem Sonuç Belgesi raporunu görüntüleyebilir veya indirebilirsiniz.

TMO tarafından onaylanan emirler, aynı iş günü 10.00’da Akdeniz ÜPAK’a aktarılacaktır. Yatırımcı kaydı olmadığı, doğru hesap tanımlanmadığı veya sözleşme onaylarının verilmediği durumlar nedeniyle iptal olan TMO emirlerinin, yatırımcı kaydına/hesabına ilişkin gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra tekrar gönderilmesi gerekmektedir.

Normal seansta (TMO ve anlaşmalı virman dışındaki işlemlerde) girilen emirlerde; daha iyi fiyattan veya aynı fiyattan karşı emirler arasında önce fiyat sonra zaman önceliği olandan eşleşme gerçekleşmektedir. Buna ilaveten yapılması gereken herhangi bir husus bulunmamaktadır. TMO’nun satış emri ve satıcı tarafından alıcı bilgileri ile girilen anlaşmalı özel emirlerde alıcı tarafından onay verildikten sonra işlem gerçekleşmektedir.

ELÜS alım satım işlemlerinde Akdeniz ÜPAK tarafından aracılık komisyonu dışında alıcıdan kesilen başka bir ücret bulunmamaktadır. Yatırımcı işleminin gerçekleştiği hesabın bulunduğu anlaşmalı takas ve saklama kurumunda ise Takasbank Şartlı Virman Ücreti+BSMV ile takas üyesi komisyonu alınmaktadır. Takas ve saklama kurumu tarafından uygulanan ücret detaylarının ilgili kuruluş ile iletişime geçmek suretiyle detaylı bir şekilde öğrenilmesi mümkün olup, söz konusu bilgi dikkate alınarak ilgili hesapta yeterli bakiye bulundurulması durumunda alış emri verildiğinde herhangi bir sorun ile karşılaşılmayacaktır. Özel emirlerde alıcı tarafın bakiyesinin yetersiz olması durumunda ise girilen satış emirleriyle ilgili işlemler iptal olarak gözükecektir.

Elektronik kayıt kuruluşu olan Merkezi Kayıt Kuruluşu’na (MKK) MKK tarafından istenen belgelerle başvurulması ile MKK nezdinde ilgili mirasçılara virman işlemi gerçekleştirilebilecektir. Konuya ilişkin olarak MKK’nın ihroperasyon@mkk.com.tr e-posta adresinden bilgi edinilmesi mümkündür.

ELÜS ile ilgili olarak, çiftçilere verilen Devlet desteğinde Akdeniz ÜPAK faaliyete geçtikten sonra bir değişiklik olmamış olup başlıca destekler aşağıda verilmektir. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan detaylı bilgi edinilebilmesi mümkündür.

• Depo Kira Desteği
• Kredi Faiz Desteği
• Nakliye Desteği
• Analiz Desteği
• Vergi İstisnaları

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’na 5904 sayılı Kanunla eklenen geçici 76. maddeyle 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün senetlerinin elden çıkartılmasından doğan kazançların 31.12.2028* tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna olduğu düzenlenmiş olup buna ilişkin usul ve esasları belirlemeye Hazine ve Maliye Bakanlığı yetkilidir.

(*) 28.12.2023 tarihli ve 32413 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “7491 Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” başlıklı Kanunun 14.Maddesiyle “193 sayılı Kanunun geçici 76 ncı maddesinin birinci fıkrasında yer alan ‘31/12/2023’ ibaresi ‘31/12/2028’ şeklinde değiştirilmiştir.

5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu’nun 17 nci maddesinin üçüncü fıkrası; “Bu Kanun çerçevesinde ürün senedine bağlanmış tarım ürünlerinin haczi, ancak ürün senedinin haczi suretiyle yapılır.” hükmünü haizdir. Ayrıca, 12.11.2011 tarih ve 28110 sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Elektronik Ürün Senedi Yönetmeliği’nin 5 inci maddesinde yer alan hükümler gereği Lisanslı Depolar uhdesindeki dayanak varlıkların tek başına haczi mümkün bulunmamakta, söz konusu dayanak varlık ancak elektronik ürün senedi (ELÜS) aracılığıyla haczedilebilmektedir. Haczin tesis edilmesine yönelik işlemler Elektronik Kayıt Kuralları’nın 17’nci maddesinde yer almakta olup söz konusu madde uyarınca haczin EKK üyesi banka ve finans kuruluşları tarafından ELÜS’lerin saklandığı hesaplar üzerinde uygulanacağı hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede, İcra Müdürlükleri dahil yasal mercilerin, Lisanslı Depo İşletmeleri nezdindeki dayanak varlık olan fiziki ürün üzerinde haciz işlemi uygulaması, yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri çerçevesinde mümkün değildir.

“Son depolama tarihi gelen bir ürüne ilişkin ELÜS, son depolama tarihi akşamı ELÜS olarak işleme kapatılır, Akdeniz ÜPAK İşlem Platformunda alım-satıma konu edilemez. Ürünler mudî tarafından teslim alınıp ürün olarak kullanılabilir, satılabilir. Konuya ilişkin Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Yönetmeliği’nin 33 üncü maddesi düzenlemesi aşağıda verilmektedir:

(1) Ürünün azami depolama süresi 36 ayı geçmemek üzere ürünün çeşidine göre Bakanlıkça belirlenir. Ürünün son depolama tarihine kadar geri alınması gerektiği, aksi takdirde ürünün lisanslı depo işletmesince satılabileceği hususu, mudiye veya yetkili temsilcisine lisanslı depo işletmesi tarafından son depolama tarihinden kırk beş gün önce bildirilir.

(2) Son depolama tarihine kadar geri alınmayan ürünler, lisanslı depo işletmesince satılabilir. Bu durumda, depolama ücreti ve diğer masraflar satış bedelinden düşülerek geri kalan tutar yedi iş günü içinde ilgiliye ödenir. Bu fıkra uyarınca satılan ürünlere ilişkin düzenlenen ürün senetleri, lisanslı depo işletmesince derhal iptal edilerek mudiye bilgi verilir.”

Hayır, TMO’dan alınan ürünler satılamaz.

Evet, bu noktada çiftçi olunması şartı aranmamaktadır. Yatırımcılar lisanslı depoya ürünlerini koyabilirler.

Akdeniz ÜPAK İnternet Şubesi üzerinden Piyasa İzleme menüsünde bulunan ‘’Derinlik’’ sekmesi üzerine tıklayarak görüntülenir.

Akdeniz ÜPAK İşlem Platformunda iletilen emirler günlük emirlerdir. İletimi yapılan alım veya satım emirleri işleme dönmemesi halinde tam çalışma gününde saat 13:00, yarım çalışma gününde ise saat 11:00 itibari ile seansın bitmesini takiben silinir. Girilen emrin karşı emirle eşleşip işlem gerçekleşmesi, söz konusu ISIN’da uygun fiyat ve miktarlı karşı emrin olması ile ilgilidir. Uygun emir yoksa, eşleşme gerçekleşmez ve seans sonunda söz konusu emirler sistem tarafından iptal edilir.

Ürün gruplarına göre değişiklik gösteren ürünlerin depolama sürelerine  TÜRİB web sitesinden Lisanslı Depolar alanından ulaşabilirsiniz.

Ürün desteklemesi ödemelerinde başvuru usulleri ve destekleme esasları T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından uygulanan Cumhurbaşkanlığı Kararları temel alınarak yürütülmektedir. Söz konusu Karara istinaden 14.11.2021 tarihinde yayınlanan ve 26.09.2024 tarihinde yapılan değişiklikler ile son halini alan) Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde; desteklerden faydalanılması için son depo kira ücreti faturasının ibrazı Tarım İl veya İlçe Müdürlüklerine teslimi zorunlu kılınmıştır. Diğer bir ifade ile kira desteği ödemesi için kira bedeline ilişkin faturanın lisanslı depo tarafından düzenlenmiş olması gerekmektedir. Söz konusu Tebliğe TÜRİB web sitesi üzerinden ulaşabilirsiniz.

Destekleme ödemeleri ve bahsi geçen Tebliğ’e ilişkin detaylı bilgiler Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerinden temin edilebilir.

Bitkisel Üretime Yönelik Desteklemeler ile Diğer Bazı Tarımsal Desteklemelere Ödeme Yapılmasına Dair Tebliğ (Tebliğ No: 2024/31) içeriğinde ödeme için yapılacak başvuruda;

– Kira desteği için; lisanslı depo işletmesince üretici/üretici örgütü adına düzenlenmiş olan ve üzerinde isim/unvan, TC/Vergi No, fatura düzenlenme tarihi, ürün adı, ürün miktarı, ürünün depoya giriş tarihi ve ürünün depoda kaldığı gün sayısı bilgilerinin eksiksiz olarak yer aldığı depo kira ücreti faturası,

– Üretici örgütünün başvurusu halinde üreticilerden alacağı Tebliğ’in 38 numaralı ekinde yer alan Taahhütname ve üretici örgütlerine kayıtlı çiftçi listesini dikkate alarak, Tebliğ’in 39 numaralı ekinde yer alan Müracaat Dilekçesi ile birlikte teslim alınmasından, TBS’ye girişinin sağlanmasından ve oluşturulan askı icmalleri ile kesin icmallerin kontrol edilerek onaylanmasından sorumludur.